Kategoria: Sztuka mówienia
Indukcja i dedukcja
Druga kwestia dotyczy konstruowania wypowiedzi, zawartego w niej myślenia i przekazu treści według wspomnianej zasady indukcji lub dedukcji. Kwestia ta jest szczególnie istotna w związku z tekstami o charakterze argumentacyjnym, które nie tylko przedstawiają określoną wiedzę, ale i mają za
Łańcuch przyczynowo-skutkowy
Rozumowanie nasze w uproszczeniu – przedstawia się pod postacią łańcucha przyczynowo-skutkowego: „jeżeli (zestaw argumentów), to (wnioski)”, będącego łańcuchem uzasadnień dla jakiegoś twierdzenia. Z kolei w przypadku tworzenia kontrargumentami obalającej czyjś wywód, jak to już zostało wspomniane, należy poddać analizie posiadane przez danego
Indukcja
Ujmując rzecz najogólniej, indukcja polega na myśleniu – wnioskowaniu, które z sądów szczegółowych wyprowadza uogólnienie; zgromadzone przesłanki (fakty, sądy) zostają zwieńczone konkluzją. Jako przykład można podać następujące, proste rozumowanie: ze zgromadzonych przesłanek: przesłanka 1: Mickiewicz był twórcą dramatu romantycznego, przesłanka
Dedukcja
Dedukcja z kolei podąża w odwrotnym kierunku – od uogólnienia ku szczegółom, od prawidłowości do jej jednostkowej realizacji. W dedukcji mamy do czynienia z tzw. sylogizmem – specyficznym sposobem wnioskowania, polegającym na zestawieniu dwóch przesłanek (większej – związanej ze wspomnianą prawidłowością
Obie strategie
W myśleniu posługujemy się zazwyczaj obiema strategiami, dopełniającymi się w poszukiwaniu rozwiązania postawionego problemu i trudno dokonywać w praktyce bezwzględnych rozgraniczeń pomiędzy nimi (tokowi indukcyjnemu towarzyszy zazwyczaj jakaś hipoteza, dedukcja wspiera się dowodami gromadzonymi indukcyjnie – w ten sposób zostają
Wypowiedzi argumentacyjne
Ponadto wypada zauważyć, że niektóre problemy – z powodu sposobu ich postawienia czy ich charakteru – niejako uprzywilejowują określony sposób myślenia. I tak wypowiedzi stricte argumentacyjne, w których postawiono sobie zadanie dowiedzenia czegoś bądź obalenia jakiejś tezy, polegają zazwyczaj na
Rodzaje argumentów
Zwróćmy jeszcze uwagę na różne rodzaje argumentów, na ich podział na argumenty proste i złożone. Jeśli w wypowiedzi argumentacyjnej pojawia się tzw. podargument, tzn. jedna bądź więcej przesłanek argumentu zostaje wykorzystana, by uzasadnić inną przesłankę tego argumentu, wówczas mamy do
Porównywanie
Porównywanie stanowi generalnie cechę naszego myślenia, może ono wszakże stać się i specjalną, wyodrębnioną metodą (wiąże się z definiowaniem czy z argumentacją). Jego istotą jest wykroczenie poza jednostkową perspektywę i ogląd danego faktu w zestawieniu z innym faktem. Ogląd ten
Perspektywa poznawcza
Tak jak to zostało powiedziane, porównywanie powinno poszerzać naszą perspektywę poznawczą i dlatego powinniśmy wystrzegać się błędu polegającego na utożsamianiu obu porównywanych faktów. Odwołując się do przykładu z dramatami Goethego i Słowackiego, taki błąd polegałby na utożsamieniu Kordiana z Faustem,
Wywód porównawczy
Problem może powstać w związku z kompozycją wywodu porównawczego. Jedną z możliwości jest równoległe zestawianie obu faktów, ujmujemy wówczas kolejne wyodrębnione uprzednio kryteria pozwalające na ich zestawienie. W przypadku przywołanych dramatów mogłoby to być ukazanie ich kompozycji, po czym przedstawienie
Strategia poznawcza
Z kolei porównywanie będące cechą myślenia wiąże się z ważną strategią poznawczą, jaką jest analogia – wnioskowanie przez analogię. Jej istota polega na zestawieniu (przynajmniej) dwóch faktów, z których jeden jest dobrze znany, drugi natomiast nie. Twierdzenia dotyczącego faktu znanego
Inne rodzaje wnioskowania
Wspominałem tu już o tzw. sylogizmie, podając jego podstawową wersję. Istnieją jeszcze dwa typy sylogizmu: rozbudowany (epicheremat) i skrócony (entymemat). W tym pierwszym do jednej z przesłanek zostaje dodane uzasadnienie (w naszym powyższym przykładzie: 1) cukier jest słodki, 2) lizak
Definiowanie
Z zagadnieniem sposobów myślenia wiąże się jeszcze kwestia definiowania, a więc określania używanych pojęć w sposób jasny i wyrazisty. Definicja pozwala nam zastąpić wyraz definiowany – nieznany – przy pomocy innych, znanych wyrazów. W niektórych typach tekstów – zwłaszcza naukowych wymagane
Klasyfikowanie
Niejednokrotnie musimy w naszej wypowiedzi przedstawić jakąś klasyfikację problemów, którymi się zajmujemy. Polega ona na przeprowadzeniu podziału logicznego: w obrębie kategorii nadrzędnej wyróżniamy określone kategorie podrzędne (muszą one zawierać się w kategorii nadrzędnej, ich suma musi równać się kategorii nadrzędnej
Loading ...
